Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες: Στηρίζοντας τους συνανθρώπους μας σε στιγμές ανάγκης

Σε μια εποχή που οι προκλήσεις για την ψυχική υγεία αυξάνονται διαρκώς, η ανάγκη της άμεσης ψυχολογικής υποστήριξης είναι μεγαλύτερη από ποτέ. Καθημερινά ερχόμαστε αντιμέτωποι με αυξανόμενο στρες, απρόβλεπτες αλλαγές και διάφορες κρίσεις — είτε πρόκειται για παγκόσμιες προκλήσεις, όπως η πανδημία και οι φυσικές καταστροφές, είτε για προσωπικές δυσκολίες που δοκιμάζουν την ανθεκτικότητά μας. Οι Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες έρχονται να καλύψουν αυτό το κενό, παρέχοντας μια δομημένη και πρακτική προσέγγιση που μας επιτρέπει να προσφέρουμε άμεση, συμπονετική στήριξη σε όσους ή όσες τη χρειάζονται, όταν την έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.

Φανταστείτε ότι παρατηρείτε έναν συνάδελφο να δυσκολεύεται, έναν φίλο να αντιμετωπίζει μια κρίση ή έναν άγνωστο να είναι εμφανώς σε απόγνωση. Πιθανόν να θέλουμε να προσφέρουμε βοήθεια, αλλά ο φόβος μήπως γίνουμε ενοχλητικοί ή χρησιμοποιήσουμε τα λάθος λόγια μας συγκρατεί. Πολλοί από εμάς έχουμε βρεθεί σε μια τέτοια κατάσταση: με συναδέλφους μας, με φίλους ή ακόμα και με τους οικείους μας, συχνά νιώθουμε την ανάγκη να στηρίξουμε κάποιον σε μια δύσκολη στιγμή, αλλά δεν ξέρουμε τι να πούμε ή πώς να το πούμε.

Τι είναι οι Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες;

Οι Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες είναι μια δομημένη μέθοδος παρέμβασης σχεδιασμένη για την στήριξη των ατόμων που βιώνουν έντονη ψυχολογική πίεση. Δεν πρόκειται για κλινική θεραπεία, αλλά για μια μορφή πρώτης και άμεσης υποστήριξης που παρέχει ανακούφιση και σταθερότητα όταν οι άνθρωποι βιώνουν μία εξωτερική ή εσωτερική κατάσταση κρίσης. Η βασική ιδέα είναι η δημιουργία ενός αισθήματος ασφάλειας και ηρεμίας καθώς και η καθοδήγηση του ατόμου προς πρόσθετη βοήθεια, εάν αυτό κριθεί αναγκαίο.

Πότε και Πώς Μπορούμε να Προσφέρουμε Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες;

Οι Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες μπορούν να εφαρμοστούν σε ένα ευρύ φάσμα καταστάσεων: απώλειες, διαζύγιο, ατυχήματα, φυσικές καταστροφές αλλά και στις συναισθηματικές και ψυχολογικές προκλήσεις της καθημερινής ζωής. Σε τέτοιες στιγμές, η ψυχολογική υποστήριξη μπορεί να είναι εξίσου σημαντική με τη φροντίδα σωματικών τραυματισμών, καθώς συμβάλλει στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας και της ανάκαμψης.

Ποια είναι τα Βήματα των Ψυχολογικών Πρώτων Βοηθειών;

Πιθανόν να αναρωτιέστε: Πώς μπορώ να στηρίξω κάποιον που βιώνει μια κρίση; Όταν κάποιος βιώνει συναισθηματική και ψυχολογική δυσφορία, ακόμη και η μικρότερη πράξη υποστήριξης μπορεί να κάνει τεράστια διαφορά. Οι Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες δεν απαιτούν εξειδικευμένες γνώσεις ή επαγγελματική εμπειρία. Ο καθένας μας μπορεί να τις προσφέρει!  Μέσα από την προσέγγιση Look - Listen – Link (Παρατηρώ - Ακούω - Διασυνδέω), μπορούμε να στηρίξουμε ουσιαστικά τους συνανθρώπους μας, ακολουθώντας απλά, αλλά καθοριστικά βήματα:

- Look (Παρατηρώ)

Το πρώτο βήμα είναι η αναγνώριση της κατάστασης. Παρατηρούμε προσεκτικά το περιβάλλον και το άτομο που φαίνεται να δυσκολεύεται. Αναζητούμε σημάδια σωματικής ή συναισθηματικής  δυσφορίας όπως αλλαγές στη συμπεριφορά, την εμφάνιση ή την αλληλεπίδρασή του με άλλους και αξιολογούμε αν υπάρχουν άμεσοι κίνδυνοι για τη δική του ασφάλεια ή των γύρω του. Η ασφάλεια, είτε πρόκειται για σωματική είτε για ψυχική, είναι πάντα η προτεραιότητα.

- Listen (Ακούω)

Αφού εξασφαλιστεί η ασφάλεια, το επόμενο βήμα είναι η ενεργητική ακρόαση. Ξεκινάμε με το να προσπαθούμε να ακούσουμε το άτομο προσεκτικά, χωρίς διακοπές ή κριτική, δείχνοντας ενσυναίσθηση και παρέχοντας συναισθηματική υποστήριξη. Δημιουργούμε ένα ασφαλές περιβάλλον που θα του επιτρέψει να εκφράσει ελεύθερα την εμπειρία και τα συναισθήματά του. Η ενεργητική ακρόαση στοχεύει στη δημιουργία εμπιστοσύνης και περιλαμβάνει την επικύρωση των συναισθημάτων του ατόμου προκειμένου να νιώσει κατανοητό, υποστηριγμένο και λιγότερο μόνο.

- Link (Διασυνδέω)

Το τελευταίο βήμα, η παρέμβαση, είναι η σύνδεση του ατόμου με την υποστήριξη που χρειάζεται. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την καθοδήγηση προς  διαθέσιμες πηγές βοήθειας, όπως επαγγελματίες ψυχικής υγείας, ομάδες υποστήριξης ή φίλους και συγγενείς που μπορούν να προσφέρουν στήριξη. Ενθαρρύνουμε το άτομο να λάβει βοήθεια, δείχνοντας ότι είμαστε εκεί για να το υποστηρίξουμε κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας.

Τα Οφέλη της Εκπαίδευσης στις Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες

Σε έναν κόσμο όπου οι συναισθηματικές και ψυχικές προκλήσεις αυξάνονται καθημερινά, η δυνατότητα να παρέχουμε έγκαιρη και ουσιαστική υποστήριξη αποκτά μεγαλύτερη σημασία από ποτέ. Η εκπαίδευση στις Ψυχολογικές Πρώτες Βοήθειες δεν περιορίζεται στην ικανότητα διαχείρισης κρίσιμων καταστάσεων, αλλά έχει και μακροπρόθεσμα οφέλη, προάγοντας μια κουλτούρα κατανόησης και φροντίδας. Παράλληλα, μπορεί να μας εφοδιάζει με τα απαραίτητα εργαλεία για τη δημιουργία πιο υγιών και ανθεκτικών κοινοτήτων, ικανών να ανταποκριθούν αποτελεσματικά στις καθημερινές προκλήσεις της ψυχικής υγείας.

Επιμέλεια άρθρου: Γεωργία Ζαφειροπούλου, Οργανωσιακή Ψυχολόγος - Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια

ErgoWell-being by Ergonomia 

Πηγές:

• Brymer, M., Jacobs, A., Layne, C., et al. (2006). Psychological First Aid: Field Operations Guide (2nd Edition). National Child Traumatic Stress Network and National Center for PTSD. Retrieved from https://www.nctsn.org
• World Health Organization. (2011). Psychological First Aid: Guide for Field Workers. WHO Press. Retrieved from https://www.who.int
• Everly, G. S., Jr., & Flynn, B. W. (2006). Principles and practical procedures for acute psychological first aid. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 1(2), 72–79. https://doi.org/10.1097/DMP.0b013e31803c34c4
• Cusack, K., & Pribish, M. (2021). Effectiveness of psychological first aid as a disaster intervention tool: Research analysis of peer-reviewed literature from 1990–2010. Disaster Medicine and Public Health Preparedness, 15(3), 105–115. https://doi.org/10.1017/dmp.2020.11
• Eide, S. B., & Rowland, D. P. (2021). Training in psychological first aid and its impact on resilience. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(9), 4594. https://doi.org/10.3390/ijerph18094594
• Tay, A. K., Rees, S., Steel, Z., et al. (2021). The impact of Psychological First Aid on mental health and well-being: A systematic review. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(20), 10752. https://doi.org/10.3390/ijerph182010752